Literair geïnspireerde muziek is er altijd wel geweest, denk aan de fameuze Vier Jaargetijden van Vivaldi. Het was echter vooral Berlioz' Symphonie Fantastique die de grens tussen literatuur en muziek deed vervagen. Het symfonische gedicht bloeide in de 19e en het begin van de 20ste eeuw. Het gaat hierbij om orkestwerken die een bepaald buitenmuzikaal gegeven (programma) op plastische wijze uitbeelden. Dat buitenmuzikale gegeven kon van alles zijn: een gedicht, een roman, een toneelstuk, een filosofisch werk (Strauss: Also sprach Zarathustra), een mythe, de natuur (Smetana: Moldau), etc.. Meestal kan zo’n symfonisch gedicht ook wel zonder specifieke kennis van het programma worden genoten. Zo voegde Liszt de titel Les Préludes (naar een gedicht van Lamartine) pas aan de partituur toe nadat het werk al voltooid was.